پدیده مشهد در فصل جاری دو چهره متفاوت از خود نشان داد. یک نیم فصل فوق‌العاده که آنها را در قامت یک مدعی نشان داد. و نیم فصل دوم که در بیشتر بازی‌ها یک تیم از پیش بازنده بودند و حالا در شرایطی قرار گرفتند که خطر سقوط را هم احساس می‌کنند. در این میان تمام مجموعه پدیده از مدیریت تا کادر فنی و بازیکنان مهمترین عامل این بحران را کسر شش امتیاز از سوی فیفا می‌دانند. مهاجری و شاگردانش به این باور رسیدند که ضربه کسر امتیاز به قدری کاری بود که توان بلند شدن را از آنها گرفته است. اما آیا واقعا می‌توان سقوط آزاد پدیده را فقط به جریمه فیفا نسبت داد؟

آغاز روند ناکامی پیش از کسر امتیاز

«شب می‌خوابی چهارم جدولی و صبح بیدار می‌شوی چندین پله سقوط کرده‌ای. دیگر چه انگیزه‌ای می‌ماند؟». مهاجری تقریبا پس از هر ناکامی کسر امتیاز را عامل اصلی شکست‌ها می‌داند. اما واقعیت این است که دوران افت تیم تحت هدایتش پیش از جریمه فیفا آغاز شده بود. پدیده در آخرین بازی نیم فصل اول و زمانی که در اوج روند نتیجه‌گیری بود در مشهد با دو گل مغلوب گسترش فولاد شد. تیمی که در آن زمان با فیروز کریمی هنوز به طور کامل از جمع تیم‌های پایین جدول خارج نشده بود. این شکست دقیقا دو روز قبل از ارسال نامه فیفا به ایران بود و هیچ کدام از بازیکنان و کادر فنی پدیده از آن خبر نداشتند.

خالی ماندن جای اکبر ایمانی

پدیده مدل مهاجری از ابتدای فصل با یک سیستم پایه ثابت یعنی 433 وارد لیگ شد. سیستمی که در آن اکبر ایمانی به عنوان تنها هافبک دفاعی نقش کلیدی را بازی می‌کرد. ایمانی با درک درست از جریان بازی به خوبی فضاهای جلو مدافعان را پوشش می‌داد و در نبردهای تن به تن هم از پس وظایف خود به خوبی بر می‌آمد. همچنین ایمانی با وجود اینکه بیشتر نقش تدافعی داشت به واسطه توانایی‌اش در ارسال پاس‌های بلند و دقیق در بازی‌سازی و انتقال سریع توپ به محوطه جریمه حریف نقش کلیدی داشت. موضوعی که او را به بازیکنی محوری‌ در سیستم مورد نظر مهاجری تبدیل کرد. به طوری که در 14 بازی که ایمانی در ترکیب اصلی به میدان رفت این تیم آمار 5 برد، 7 تساوی و تنها سه باخت از خود به جای گذاشت. در حالی که پس از خروج او نتایج کاملا روند عکس به خود گرفت. 1 برد، یک مساوی و 5 باخت. گزینه‌های دیگر مهاجری برای پر کردن خلا ایمانی یعنی اکبر صادقی و محمد اسماعیل نظری هم در عمل نتوانستن جانشین مناسبی برای او باشند. جانشین های ایمانی همان گونه که در اینفوگرافیک این صفحه می بینید در تمام شاخص‌ها از جمله لمس توپ، تکل موفق و عملکرد دفاعی به مراتب آمار ضعیف‌تری از خود به جای گذاشتند. ناکامی در پیدا کردن جایگزین مناسب برای مهره محوری تیم یکی از دلایل اصلی سقوط کیفی پدیده در دور برگشت بوده که مسئولیتش هم متوجه سرمربی و هم مدیران ورزشی باشگاه پدیده است.

افت شدید در خلق موقعیت

یکی دیگر از دلایل افت عجیب پدیده به ناکارآمدی این تیم در خلق موقیت گل برمی‌گردد. این تیم در نیم فصل نخست با ثبت 216 شوت و میانگین 14.4 شوت در هر بازی توانست 25 بار دروازه حریفان خود را باز کند. میانگین ۱۴.۴ شوت در هر بازی این تیم را صاحب یکی از ۳ خط حمله قدرتمند لیگ کرده بود. اما در نیم فصل دوم  این آمار به شکل عجیبی افت کرد و شاگردان مهاجری تنها 80 شوت با میانگین 10 شوت در هر بازی به سمت دروازه حریفان شلیک کردند که از این تعداد تنها 3 شوت به گل ختم شد. پدیده در فاز هجومی به وضوح از فرم مطلوب فاصله گرفته است. هم در خلق موقعیت و هم در بهره وری از موقعیت های خلق شده.

نداشتن نقشه دوم

مهاجری در تمام دورانی که تیمش با یک شیب تند به سمت رده‌های پایین جدول در حرکت بود حاضر به تغییر سیستم بازی تیمش نشد. او تنها در بازی با سپاهان چیدمان تیمش را از 433 به 4231 تغییر داد که حاصلش سنگین‌ترین شکست فصل برای سفیدپوشان مشهدی بود. اتفاقی که باعث شد او خیلی سریع به سیستم مورد علاقه خود برگردد. در واقع تمام تغییراتی که مهاجری در تیم خود ایجاد می‌کند تنها به جابجایی بازیکنان در همان قالب سیستم  433 محدود می‌شود. موضوعی که باعث شد تیم‌های حریف به راحتی راه مقابله با تفکرات او را پیدا کنند. تیم او پلن آ را دست کم در روزهای پیش از بحران به خوبی اجرا می کرد اما یک تیم متوسط برای حضور قدرتمند در یک لیگ فرسایشی به توشه ای بیشتر از یک «ایده اصلی» نیاز دارد. توشه ای که شاید تنها در روزهای بحران به کار آید.

تجربه بحران و مدیریت بحران

 طبیعتا افت روحی ناشی از کسر امتیاز و خارج شدن از کورس قهرمانی، تاثیر بسزایی در افت کیفیت بازی و نتایج اخیر پدیده داشته است اما سهل انگارانه و غیرمسئولانه است اگر تمام بار را بر دوش کسر امتیاز بگذاریم. مدیریت کردن بحران های اینچنینی و بازگرداندن شرایط روحی و فنی تیم به سطح مطلوب در مواقع بحران نیز گوشه ای از هنر مربی گری است. کاری که کادر فنی پدیده هنوز موفق به انجام آن نشده است.

رضا مهاجری با ارائه فوتبالی با شکل قابل قبول و استاندارد در دور رفت بازیها احترام زیادی را برانگیخته است. پدیده او از معدود تیم های لیگ برتر است که میانگین پاسی بالای  ۴۰۰ دارد و دست کم در دور رفت یکی از هجومی ترین تیم های لیگ برتر بوده است. اما آزمون سخت کسر شش امتیاز و ناتوانی مربی مشهدی در خروج از این بحران نشان می دهد این استعداد بالقوه هنوز  تجربه های زیادی برای تبدیل شدن به یک مربی اثرگذار در فوتبال ایران، نیاز دارد.